در حالی که قرار بود تا پایان بهار امسال ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو سواری نو وارد کشور شود و با وجود وعده وزیر صمت مبنی بر تعیین‌تکلیف ۳۰ هزار متقاضی خودروهای وارداتی تا آذر ۱۴۰۲، اما هنوز برخی ثبت‌نام‌کنندگان خودروهای وارداتی در بلاتکلیفی به‌سر می‌برند.
رئیس‌جمهور در نیمه اسفندماه سال ۱۴۰۰ به‌طور رسمی دستوری ۸ ماده‌ای برای بهبود وضعیت صنعت‌خودرو کشور ابلاغ کرد که در بند ۴ این دستورالعمل تاکید شده بود به‌منظور افزایش رقابت‌پذیری و رفع شائبه انحصار، متناسب‌سازی قیمت خودرو و جبران کمبود تولید، در صورت عدم اقدام برای انجام تعهدات و رفع نیاز بازار، موانع قانونی و اجرایی واردات خودرو حداکثر ظرف ۳ ماه رفع شود و با افزایش صادرات خودرو و قطعات، نسبت صادرات به‌واردات در صنعت‌خودرو افزایش یابد. پیرو تحقق مفاد این دستورالعمل در ۲۱ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ کلیات واردات خودرو در دولت به‌تصویب رسید و با این مصوبه، پس از ۴ سال ممنوعیت واردات خودرو، فرآیند واردات از سر گرفته شد.
در ادامه و بعد از ۴ ماه از نهایی شدن مصوبه واردات خودرو در سوم شهریورماه ۱۴۰۱ آیین‌نامه واردات خودرو که در ۲۶ مرداد به‌تصویب هیات وزیران رسیده بود، توسط معاون اول رئیس‌جمهور نهایی و به‌تمام سازمان‌ها از جمله وزارت صمت، وزارت اقتصاد، وزارت کشور، بانک‌مرکزی و دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد ابلاغ شد.
پیرو آن نیز اقدامات لازم برای واردات خودرو آغاز شد و شرکت‌هایی که شرایط واردات را داشتند برای دریافت مجوز واردات، ثبت‌نام کردند و در نهایت ششم اسفندماه سال گذشته ثبت‌نام از متقاضیان خودروهای وارداتی با بلوکه شدن مبلغ ۵۰۰ میلیون‌تومان صورت گرفت و مقرر شد خودروهای وارداتی در اسرع وقت تحویل مشتریان شود.
به‌گفته مهدی ضیغمی، معاون وزیر صمت و مدیر طرح واردات خودرو وزارت صمت، در ابتدا ۱۲۰ هزار نفر در سامانه عرضه خودروهای وارداتی برای خرید خودرو ثبت‌نام کردند؛ اما بعد از پایش‌های انجام‌شده ۳۴ هزار نفر شرایط لازم را برای خرید خودروهای وارداتی کسب کردند که در نوبت تحویل خودرو قرار گرفتند.
در ادامه، از این تعداد ۴ هزار نفر از خرید انصراف دادند و به‌این ترتیب ۳۰ هزار نفر در نوبت تحویل خودرو قرار گرفتند که فقط تعداد محدودی از این ۳۰ هزار نفر موفق به‌تحویل خودروهای خود شده‌اند.
همچنین مسئولان پس از یک دوره کوتاه، تصمیم گرفتند مدل فروش خودرو را با حفظ سامانه یکپارچه، تغییر داده و به‌نوعی آن را از حالت دستوری خارج کنند. در اظهارات اخیر مسئولان سامانه یکپارچه آمده است که مشتریان می‌توانند برای اطلاع از طرح‌های متنوع فروش علاوه‌بر مراجعه به‌سامانه، به‌نمایندگی شرکت‌های عرضه‌کننده خودرو هم مراجعه کنند. نمایندگی‌ها به‌سامانه خودرو دسترسی دارند و می‌توانند ثبت‌نام را برای مشتریان انجام دهند.
اصلی‌ترین تغییری که فروش خودرو در سامانه یکپارچه به‌خود می‌بیند، عدم عرضه چند صد هزار دستگاهی است. اتفاقا یکی از موارد قابل نقدی که از دید برخی کارشناسان ریشه در هیجان فروش دستوری داشت، ایجاد تعهدی ۲ میلیون‌دستگاهی بود.
می‌توان گفت با توجه به‌برنامه تولید روی کاغذ، برای مدتی شیر فروش خودرو باز گذاشته شد. این درحالی است که آمار تولید خودروسازان نشان می‌دهد آن‌ها از برنامه امسال عقب هستند و حتی برخی شرکت‌ها دچار افت تولید شده‌اند. این موضوع می‌تواند عدم‌تحویل به‌موقع خودروها را به‌دنبال داشته باشد و حتی درصورتی که خودروسازان برای تامین نقدینگی بیش از توان تولید خود بفروشند، ممکن است بار دیگر بحران تعهدات معوق را پیش روی خود ببینند.
با این حال فعلا که خبری از فروش‌های بزرگ و چند صد هزار دستگاهی نیست و هر یک از خودروسازان می‌توانند بسته به‌ظرفیت خود، برای فروش اقدام کنند. اتفاقا این نیز تفاوت دیگری در مقایسه با طرح قبلی فروش است؛ زیرا دیگر الزامی بابت این‌که همه خودروهای قابل عرضه شرکت‌ها در یک زمان واحد عرضه شود، وجود ندارد.
در مدل جدید فروش، هر خودروساز می‌تواند در صورت دارا بودن توان لازم و کافی و نداشتن تعهد معوق، اقدام به‌اجرای طرح فروش به‌میل و سلیقه خود کند.
حتی آن‌طور که از دل اظهارات اخیر مسئولان صمت برمی‌آید، امکان برقراری دوباره فروش اقساطی خودروها نیز در صورت رشد تولید و افزایش عرضه و تنوع وجود دارد.
همچنین طبق اعلام رسمی مسئولان سامانه، برای ثبت‌نام خودروهای وارداتی دیگر نیازی به‌بلوکه کردن ۵۰۰ میلیون‌تومان نیست. این درحالی است که به‌نظر می‌رسد این شرط برای ثبت‌نام خودروهای داخلی نیز حذف شده؛ زیرا هیچ خبری مبنی بر الزام بلوکه کردن مبلغ ۱۰۰ میلیون‌تومان در حسابی وکالتی، انتشار نیافته است.
بنابراین به‌نظر می‌رسد ثبت‌نام در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو، از این پس نیازی به‌بلوکه کردن پول ندارد و همه واجدان شرایط می‌توانند تقاضای خود را ثبت کنند.
تغییر دیگری که در مدل فروش خودرو ایجاد شده این است که دیگر چیزی به‌اسم باز و بسته شدن سامانه یکپارچه وجود ندارد. به‌عبارت بهتر، این سامانه که از اواخر هفته گذشته باز شده، دیگر (تا وقتی تصمیم جدیدی برای فروش خودرو گرفته نشود) بسته نمی‌شود و مشتریان می‌توانند در صورت وجود خودرو برای عرضه، تقاضای خود را در هر زمانی ثبت کنند.
البته با توجه به باز شدن سایت از اواخر هفته گذشته، همچنان هیچ خودرویی برای عرضه موجود نیست و تمام خودروها در سامانه یکپارچه با عنوان عدم عرضه نمایش داده می‌شوند.
همچنین روز گذشته به‌دلیل نوسانات زیاد قیمت انواع خودرو در بازار آزاد، فروشندگان نرخ دقیقی را برای خودروهایشان اعلام نکردند و به‌طور کلی بازار در بلاتکلیفی به‌سر می‌برد.
